Bà Chúa Năm Phương (hay còn gọi là Chúa Ngũ Phương) là một vị nữ thần quan trọng trong tín ngưỡng thờ Mẫu ở Việt Nam. Mặc dù ít được nhắc đến trong văn hoá thờ Mẫu, nhưng Bà Chúa Năm Phương được biết đến với quyền năng và tài phép đặc biệt. Với sự ủy thác của Mẫu, bà có trách nhiệm cai quản năm phương trời đất và bản cảnh bản xứ ngũ phương, và được tôn xưng là Bà Chúa Quận Năm Phương hoặc Vũ Quận Bạch Hoa Công Chúa.
Tìm hiểu về sự tích “Bà Chúa Năm Phương”
Theo truyền thuyết, trong giai đoạn lịch sử khi vua Ngô Quyền đánh giặc Nam Hán, Bà Chúa Năm Phương đã xuất hiện và nhập thể vào gia đình họ Vũ tại làng cổ Gia Viên, thuộc phủ Kinh Môn xưa (nay là phường Gia Viên, quận Ngô Quyền, Hải Phòng). Bà trở thành một nữ tướng tài giỏi dưới sự lãnh đạo của Ngô Vương và được giao trọng trách quản lý quân lương và quân nhu tại bản doanh Gia Viên, nằm tại Làng Cấm (hiện nay là phố Cấm). Bà đã đảm bảo mọi việc được chu toàn và đầy đủ, giúp nghĩa quân có đủ sức mạnh để đánh giặc. Khẩu hiệu của bà là “Thực túc binh cường“, tức là chỉ khi đủ sức mạnh mới có thể đạt được chiến thắng. Nhờ sự lãnh đạo tài ba của Ngô Vương cùng sự chuẩn bị cẩn thận và quyết tâm của các tướng sĩ, cuối cùng đã mang lại chiến thắng lịch sử tại sông Bạch Đằng vào năm 938, giúp chấm dứt 1000 năm Bắc thuộc. Sau chiến thắng đó, Ngô Quyền đã phong bà với tước hiệu Ngô Vương Vũ Quận Chúa.
Bà Chúa Năm Phương được thờ cúng vào ngày 16/6 âm lịch, trong khoảng thời gian từ năm 939 đến 944. Sau khi trở thành một vị thần, bà được Mẫu giao phó trách nhiệm cai quản năm phương trời đất và bản cảnh bản xứ ngũ phương. Do đó, người dân gọi bà là Bà Chúa Quận Năm Phương hoặc Bà Chúa Năm Phương.
Khám phá một số đền thờ Chúa Năm Phương:
Bà Chúa Năm Phương đã được tưởng nhớ và biết ơn bởi nhân dân cả nước, do đó đã có nhiều đền thờ được xây dựng để thờ cúng bà. Trong số đó, 5 ngôi đền ở Hải Phòng là những ngôi đền nổi tiếng và linh thiêng nhất. Các ngôi chùa này bao gồm: Chùa Cấm, Đình Cấm, Đền Tiên Nga, Vườn hoa Thập tự, và 13 gốc đa. Nếu bạn muốn, bạn có thể thăm cả 5 ngôi chùa này khi đi thờ cúng Bà Chúa Năm Phương. Nếu không, bạn có thể chọn một ngôi chùa cảm thấy linh thiêng và mua lễ cúng tại đó. Ở những ngôi chùa này, nghi thức cúng dường và phát nguyện thường tương tự nhau.
Chùa Cấm – Nơi thờ Bà Chúa Năm Phương:
Chùa Cấm, hay còn được gọi là Cẩm Giang Bản Cảnh Linh Từ hoặc Nguyệt Quang Tự, nằm trên đường Cấm, ngõ Cô Ba Chìa. Đây là một trong năm địa điểm nổi tiếng thờ Bà Chúa Năm Phương tại thành phố Hải Phòng. Chùa này có chánh điện uy nghiêm với tượng Bà Chúa Nam Phương.
Đền Tiên Nga – Nơi thờ Bà Chúa Năm Phương:
Đền Tiên Nga tọa lạc tại số 53 đường Lê Lợi, phường Máy Tơ, quận Ngô Quyền, thành phố Hải Phòng. Đây là một công trình văn hóa tâm linh đồ sộ và hoành tráng tại làng cổ Gia Viễn, còn được gọi là làng Cấm xưa. Nơi này vừa mới trùng tu, mang lại quang cảnh khá khang trang. Cổng vào chùa được xây dựng thành cổng tam quan uy nghi và bề thế. Đền Tiên Nga cũng là nơi thờ công chúa Liễu Hạnh, Thánh Hưng Đạo Đại Vương và một số vị thần xã Phúc Thần khác theo tín ngưỡng dân gian, những vị thần này được tôn thờ vì đã giúp đỡ con người vượt qua khó khăn, hoạn nạn.
Đền Cây Đa 13 gốc – Nơi thờ Bà Chúa Năm Phương:
Đền Cây Đa 13 gốc nằm tại cống Kiều Sơn, phường Đằng Giang, Hải An, Hải Phòng. Đây là một ngôi miếu nhỏ thờ Thần, nổi tiếng với truyền thuyết về việc Thần cùng hai người hầu đi khắp thành phố Hải Phòng nửa đêm trên ngựa và dừng lại ở một cây đa có 13 gốc. Cây đa này cao khoảng 10m với 13 gốc, được ước tính đã hơn trăm năm tuổi. Cây có tới 30 cành lớn nhỏ, tán rộng trên diện tích khoảng 40m. Nơi này không chỉ là ngôi đền linh thiêng thờ Bà Chúa Năm Phương, mà còn mang vẻ đẹp độc đáo và hiếm có của thiên nhiên, thu hút du khách đến tham quan.
Đền Vườn Hoa Chéo:
Đền Vườn Hoa Chéo là một ngôi chùa được xây dựng bởi me Tây, và người ta tin rằng ai đến đây sẽ bị rận ngứa khắp người và phải xin trời tha. Để bày tỏ lòng biết ơn với Chúa, ngôi đền này đã được xây dựng và thờ phụng suốt năm. Nhiều người dân bản địa cũng thường đến đây thắp hương và cúng bái. Mặc dù do chiến tranh, ngôi đền đã bị phá hủy gần như hoàn toàn, chỉ còn lại một số dấu tích nhỏ, nhưng người dân vẫn coi đó là ngôi đền linh thiêng. Mỗi tuần trong tháng, người dân vẫn đến đây để thắp hương và dâng lễ.
Đình Cấm – Nơi thờ Bà Chúa Năm Phương:
Đình Cấm, còn được gọi là đình Gia Viên, nằm ngay cạnh chùa Cấm. Đình là nơi thờ vua Ngô Quyền, Dực Đồng Đại Vương, Nam Hải Địa Vương và Vũ Quận Chúa Quyên Hoa, hay còn được gọi là Bà Chúa Năm Phương. Đình có kiến trúc đơn giản nhưng đã được xây dựng hơn 100 năm trước. Nơi này chứa đựng những giá trị văn hóa tinh thần sâu sắc, đặc biệt đối với người dân Hải Phòng.
Lễ cầu nguyện với Chúa Bà Năm Phương
Khi đi lễ Chúa Bà Năm Phương, con người đến nhờ cầu những điều gì?
Chúa Năm Phương thường ngự về trước Chầu Năm Suối Lân hoặc được một số người hầu chúa sau Tam Vị Chúa Mường. Khi Chúa ngự về, thường mặc áo trắng (hoặc chỉ mang một chiếc khăn che phủ) và tiến hành lễ khai cuộc. Chúa cầm tiền tung lên trên bàn Công Đồng trong đền bản điện để khai quang chứng đền, chứng điện, chứng đàn và chứng phủ (ở một số nơi khác, hầu chúa có thể múa quạt hoặc múa mồi). Khi tham dự lễ cầu nguyện với Chúa, người ta đến xin sự bình an, sức khỏe và yên tĩnh.
Truyền thuyết dân gian kể lại rằng Chúa Bà Năm Phương rất linh nghiệm. Ai đến kêu van trước cửa Chúa chỉ cần tâm tình chân thành và lòng thành lễ, tất cả đều được như ý. Do đó, danh tiếng của Chúa Bà vang xa, trở nên nổi tiếng khắp mọi nơi.
Hướng dẫn sắm Lễ Cúng Bà Chúa Năm Phương chuẩn xác
Để sắm lễ cúng Bà Chúa Năm Phương, bạn cần chuẩn bị các phẩm vật sau: bộ quần áo trắng hoặc đỏ, 7 miếng trầu cau cánh phượng (hoặc 5 miếng trầu), 7 bông hoa hồng (hoặc 5 bông của các loại khác nhau), 5 quả ngọt khác nhau, nước trắng (chai nước lavie hoặc aqua), và hương thắp. Sau khi bày lễ và tín chủ thập phương, bạn có thể đặt lễ và xin khấn tại bản đền thờ Chúa.
Mẫu văn khấn Bà Chúa năm phương
Năm phương năm miếu rõ ràng
Ngũ phương bản cảnh quyền hành tối linh
Đền thờ cảnh trí hữu tình
Có cây cổ thụ có hoa nghìn cành
Đền chúa bà am thanh cảnh vắng
Thú hữu tình cảnh vật tốt sao
Đôi bên long hổ chầu vào
Có cây cổ thụ xanh xao ruờm rà
Cứ vào đúng canh ba giờ tý
Hiện ra người mĩ nữ cung nương
Quả nón dâu áo thắm hạt cườm
Rong chơi khắp hết năm phương lại về
Gọi xe phu trả cho tiền giấy
Biết chúa bà tay lạy miệng van
chúa thưong những kẻ cơ hàn
Cứu ngưòi thoát ách lầm than đoạ đầy
Có phen ngự giáng nơi bản cảnh
Sai cô hầu cần mẫn vào ra
Trần gian báng nhạo điêu ngoa
Sai cô tì nữ thu giam hồn về
Đêm nằm mơ những ma cùng quỷ
Chúa làm cho liệt vị chân tay
Phải đi thỉnh thánh mời thầy
Xem ra mới biết về tay chúa bà
Sắm nhang hoa dâng lên cung tiễn
Tấu sớ văn tách bạch từng câu
Dâng văn đàn hát nguyện cầu
Sở nguyện như ý chúng con ơn nhờ
Biết chúa ra thành tâm chúa độ
Còn hay là báng bổ cửa thiêng
Chúa cho trăm trứng ngàn phiền
trăm sinh ngàn bệnh liên miên tháng ngày
Biết chúa bà từ nay thành kính
Chúa chấm đồng nhận lính các nơi
Nhất tâm tin tưởng phật trời
Dâng văn thỉnh tới cảnh trời năm phương
Xem thêm:
- Tây Phương Tam Thánh là ai?
- Văn khấn ban Tam Bảo đúng khi đi lễ chùa
- Cách thờ Phật Bà Quan Âm tại nhà đón may mắn
